ดิฉันได้รับแรงบันดาลใจอย่างยิ่งในการศึกษาค้นคว้าด้านไรฝุ่นและโรคภูมิแพ้ สาเหตุเพราะต้องดูแลลูกชาย 3 คน ซึ่งแพทย์ให้การวินิจฉัยแล้วว่าเป็นโรคภูมิแพ้ที่มีสาเหตุมาจากไรฝุ่น (Mite allergy) จึงขอเล่าสู่กันฟัง จากประสบการณ์ตรงของดิฉันใน 2 สถานะคือ ฐานะของคุณแม่ และ ฐานะนักวิชาการด้านไรฝุ่น (Mite expert)
ในฐานะคุณแม่ ดิฉันเข้าใจหัวอกของท่านที่ต้องดูแลคนที่เรารักที่มีอาการภูมิแพ้ โดยเฉพาะเมื่อลูกเราเป็นภูมิแพ้ตั้งแต่วัยเด็ก สุดสงสารเลยจนอยากจะเป็นแทนเอง แต่เราต้องผ่านมันไปให้ได้ ประคับประคองจนเขาโตขึ้นร่างกายมีภูมิต้านทานมากขึ้น เราจึงค่อยเบาใจ สิ่งที่ท่านต้องทำคือปฏิบัติตามคำแนะนำจากแพทย์อย่างเคร่งขัด และ ‘ทำใจ’ ด้วยเพราะเป็นโรคเรื้อรัง แพทย์บางท่านฟันธงว่าไม่หายขาดก็มี ดังนั้นต้องรับมือกับมัน อย่างแรกคือ เราต้องหาความรู้เพิ่มเติมเพื่อไม่เป็น ‘ผู้ขี้แพ้’ ตลอดเวลา แม้ว่าสาเหตุหนึ่งของโรคภูมิแพ้จะมาจากพันธุกรรมก็ตาม แต่สภาพแวดล้อมรอบตัวเราก็มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการกระตุ้นให้อาการภูมิแพ้กำเริบขึ้นมาได้ มีรายงานจำนวนมากยืนยันว่า หากลดการสูดดมสารก่อภูมิแพ้เข้าร่างกายได้ จะมีผลทำให้อาการภูมิแพ้ลดลง และควรนำวิธีป้องกันกำจัดไรฝุ่นที่เหมาะสมกับท่าน มาปฏิบัติควบคู่กันไปกับการรักษาโรค จะช่วยให้ประสิทธิภาพในการรักษาโรคได้ผลดียิ่งขึ้น อาการภูมิแพ้ไม่กำเริบบ่อยๆ คุณภาพชีวิตดีขึ้น ดังนั้นด้วยอาชีพของดิฉันเป็นครูบาอาจารย์มหาวิทยาลัย ดิฉันจึงสามารถศึกษาค้นคว้าวิจัยด้านไรฝุ่นในเชิงลึกได้
ในฐานะนักวิชาการดิฉันเชี่ยวชาญใน 2 เรื่องใหญ่ๆ คือ หนึ่ง-ผลิตตัวไรฝุ่นให้ได้เยอะๆ เป็น mass scale production เพื่อนำมาใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตวัคซีนไรฝุ่น (Mite vaccine) ได้คิดค้นนวัตกรรมอันเป็นทรัพย์สินทางปัญญาไว้ 10 รายการ และได้รับรางวัลระดับประเทศ 2 รางวัล สอง-หาวิธีการจัดการกับเจ้าตัวไรฝุ่น ให้มันมีน้อยลง อย่ามายุ่งกับเรามาก หนึ่งในเหล่านั้นคือผลงานเรื่องผ้ากันไรฝุ่น เหตุเพราะถูกถามบ่อยๆว่า ผ้ากันไรฝุ่น กันได้จริงหรือหลอก? ดิฉันค้นคว้าเรื่องนี้อยู่หลายปี ผลคือ ได้ตีพิมพ์องค์ความรู้ที่ได้ในวารสารระดับนานาชาติรวม 6 เรื่อง โดยได้รายงานเป็นครั้งแรกของโลกว่า ผ้ากันไรฝุ่นเป็น medical textile ไม่ใช่จะเอาวัสดุอะไรก็ได้มาผลิตเป็นผ้ากันไรฝุ่น พร้อมลงรูปสุด amazing พบตัวไรฝุ่นก่อรังในเนื้อผ้าที่ claim ว่าเป็น ‘Anti-mite cover หรือ ผ้ากันไรฝุ่น’ และได้รับ ‘รางวัลผลงานวิจัยทางปรีคลินิคประจำปี พศ. 2550’ จากคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล
ปัจจุบันมหาวิทยาลัยมหิดลได้ถ่ายทอดเทคโนโลยีและขายสิทธิ์ให้กับภาคเอกชนเพื่อไปผลิตในเชิงพาณิชย์เพื่อให้เป็นตัวอย่างรูปธรรมของการนำผลงานวิจัยมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์คุณภาพเพื่อออกสู่สังคมต่อไป ดิฉันเรียนให้เกิดความเข้าใจตรงกันไว้ว่า ผ้ากันไรฝุ่นมิใช่ผ้าวิเศษ ที่จะทำให้ผู้ใช้หายจากโรคภัยได้ รายงานจากนักวิจัยทั่วโลกยังมีทั้งกลุ่มเห็นด้วยและกลุ่มไม่เห็นด้วย ถึงความสัมพันธ์ระหว่างการใช้ผ้ากันไรฝุ่นกับการลดอาการภูมิแพ้ อย่างไรก็ตามวิธีการป้องกันไรฝุ่น (Mite control) ด้วยการคลุมเครื่องนอน (encasement of beddings) ก็เป็นที่นิยมแพร่หลายในทั่วโลกไปแล้ว ผ้ากันไรฝุ่นคุณภาพดีคือ ต้องสามารถกั้นมูลและตัวไรฝุ่นที่อยู่ในเครื่องนอนมิให้ออกมาได้ เพราะจะช่วยให้เราลดการสูดดมสารก่อภูมิแพ้ลงได้
More
เรารู้คุณก็อยู่ใน Trend “ภูมิแพ้ไรฝุ่น” (Mite Allergy) อย่าปฏิเสธ ถ้าคุณและคนใกล้ชิดมีอาการภูมิแพ้ บางคนรุนแรงจนถึงขั้นจับหืด และหลายๆ คนที่ต้องจากโลกนี้ไป โดยมีต้นเหตุมาจาก “ไรฝุ่น”
ไรฝุ่นคืออะไร ทำไมร้ายจัง
คุณไม่ได้อยู่เพียงลำพัง! เพราะมีฝูงไรฝุ่นในบ้านเป็นเพื่อนร่วมชายคาหน้าตาไม่น่ารัก อาศัยอยู่ในทุกมุมของบ้าน
ชื่อ: ไรฝุ่น (House Dust Mite)
ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Dermatophagoides pteronyssinus
ขนาด-น้ำหนัก: 0.1-0.3 มิลลิเมตร เล็กและเบาจนมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น
ลักษณะภายนอก: ตัวใส มี 8 ขา (ระยะตัวอ่อน มี 6 ขา)
อาหาร: แบคทีเรีย เชื้อรา รังแค คราบไคล
แหล่งอาศัย: ลอยมากับฝุ่นละออง ชอบอยู่ในสภาพที่มืดชื้นและอุ่น ที่ที่มีเส้นใยหนาแน่น เช่น หมอน ผ้าห่ม ตุ๊กตาเน่าตัวโปรด และมุมอับๆ
ความสามารถ: เมื่อไรฝุ่นกินอาหารเข้าไป จะขับถ่ายออกมาเป็นฝุ่นที่ทำให้เกิดภูมิแพ้
พ่ายแพ้: สภาพแห้งแล้ง อากาศร้อนจัดและเย็นจัด (สูงกว่า 50 องศาเซลเซียสและต่ำกว่า 20 องศาเซลเซียส)
เกิด – แก่ – แพร่พันธุ์ : วงจรเจ้าวายร้าย
ไรฝุ่นจะล่องลอยปะปนกับฝุ่นละอองในอากาศ และมักจะมาพำนักอาศัยในบ้าน โดยเฉพาะในห้องนอนของเรา เพราะมีสภาพความอบอุ่น ชื้น มืด และมีผ้าเส้นใยหนาแน่น เตียงนอนของเราจึงเป็นสวรรค์ของ “ไรฝุ่นมีตัวผู้และตัวเมีย”
เมื่อไรฝุ่นตัวผู้โตเต็มวัยก็ขยันขยายพันธุ์ ตัวเมียก็ขยันตั้งท้องและวางไข่ ตลอดอายุขัยไรฝุ่นตัวเมียวางไข่ได้ 80-100 ฟอง จะน่ากลัวขนาดไหน ถ้าบนเตียงแสนนุ่มของเรามีตัวไรฝุ่นที่จ้องจะทำร้ายเราอยู่เป็นล้านๆ ตัว เพราะสภาพภูมิอากาศเมืองไทยมีความร้อนชื้นที่เหมาะแก่การเจริญเติบโตและการขยายพันธุ์ของเจ้าวายร้ายเสียด้วย
สาเหตุอันดับ 1 ของโรคภูมิแพ้
โรคภูมิแพ้เกิดขึ้นไม่ใช่เพราะเราสูดดมตัวไรฝุ่นเข้าไป แต่เป็นเพราะมูลของมัน ปริมาณของมูลไรฝุ่นที่เราต้องร่วมเตียงเคียงหมอนด้วย คาดคะเนจำนวนไม่ได้ และยังมีขนาดเพียง 10-40 ไมโครเมตร จึงฟุ้งลอยออกมาให้เราสูดหายใจกันเต็มปอด
การสัมผัสและสูดดมไรฝุ่นเป็นระยะเวลานาน จึงส่งผลให้เป็นโรคภูมิแพ้ไรฝุ่น โดยบางคนจะเกิดอาการผิวหนังบวมแดง คัน เป็นผื่น สิว ลมพิษ ผิวหนังอักเสบ หากเป็นที่ตาก็จะมีอาการคัน เคืองตา กลายเป็นภูมิแพ้ที่ตา จนกลายเป็นริดสีดวงตา และการแพ้ไรฝุ่นที่พบมากที่สุด คือ ที่ระบบทางเดินหายใจ โดยจะมีอาการคัน-คัดจมูก น้ำมูกไหล ไอ จาม มักพบโรคจมูกอักเสบตามมา เป็นริดสีดวงจมูก ไซนัสอักเสบ และรุนแรงจนมีอาหารหอบหืด
ร้ายขนาดนี้ จะทำอย่างไรให้ไกลจากพิษภัยเจ้าไรฝุ่น
ถึงแม้ไรฝุ่นจะชื่นชอบสภาพอากาศบ้านเรา และหาตัวยากก็ตาม แต่เราก็สามารถกำจัดไรฝุ่นได้ “ฆ่าไรฝุ่นได้ด้วยความร้อนสูง และขจัดมูลได้ด้วยน้ำ” เพราะไรฝุ่นหลงรักพื้นที่ที่อับและซับซ้อน ท่องให้ขึ้นใจว่าในห้องนอนให้มีอากาศถ่ายเท เครื่องนอนชิ้นไหนซักได้ก็ควรขยันซัก อะไรตากแดดได้ ก็ควรตากแดด
- ปราบไรฝุ่นง่ายๆ แบบ D.I.Y!
- ซักปลอกหมอนและผ้าปูที่นอนบ่อยๆ
- เลิกใช้พรมในห้องนอน
- ไม่นอนกับสัตว์เลี้ยง
- ใช้เครื่องดูดฝุ่น
- ใช้เครื่องฟอกอากาศ
- ใช้การเคมี
- ใช้ผ้ากันไรฝุ่นคลุมที่นอน เพื่อลดมูลของไรฝุ่นที่ฟุ้งกระจาย ซึ่งเป็นวิธีที่ง่ายและลดการสูดดมสารก่อภูมิแพ้ได้ดี
More
แม้โรคภูมิแพ้จะไม่ใช่โรคติดต่อ แต่คนไทยกว่าครึ่งหนึ่งเป็นโรคนี้ ทั้งอาการแพ้ที่ไม่รุนแรงและรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต (Anaphylaxis) ยังมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นทุกปี
ความรุนแรงของโรคที่เกิดจากอาการภูมิแพ้
- อาการไวต่ออากาศที่มีผลต่อระบบทางเดินหายใจ มีอาการคันจมูก คันเพดานปาก คันคอ จามบ่อย น้ำมูกไหล หรือเรียกง่ายๆ ว่า “อาการแพ้ที่เกิดขึ้นในระบบทางเดินหายใจ” ไม่มีอาการรุนแรง
- จมูกอักเสบภูมิแพ้ คืออาการที่รุนแรงขึ้นของการแพ้ที่เกิดขึ้นในระบบทางเดินหายใจ แม้จะหายได้เองภายใน 1-2 ชั่วโมง แต่หากเป็นบ่อยๆ และไม่ดูแล อาจส่งผลสัมพันธ์กับโรคหืดได้
- ไซนัสอักเสบ หรือเยื่อบุโรงจมูกอักเสบที่เกิดจากไวรัสและภูมิแพ้ จะมีอาการเหมือนปวดฟัน มีน้ำมูกข้น ไอ เจ็บคอ เสมหะมีกลิ่นเหม็น ที่แย่กว่านั้นคือ เป็นต่อเนื่องนานเกิน 3 เดือน หากรักษาไม่ดี การันตีได้ว่าเป็นแล้วเป็นอีกแน่นอน
- หอบหืด หรือทางเดินหายใจตีบตันเกิดจากหลอดลมที่อักเสบบวมและมีอาการหดเกร็ง คันคอ ไอ หายใจลำบากและมีเสียงหวีด เรียกสั้นๆ ว่า “จับหืด” ต้องอาศัยยาพ่นขยายหลอดลม หากไม่ทันอาจส่งผลอันตรายได้ และเป็นโรคที่เรื้อรังอย่างไม่ต้องสงสัย
- ริดสีดวงจมูก เกิดจากการอักเสบซ้ำแล้วซ้ำอีกของเยื่อบุจมูก จนอ่อนแรงห้อยย้อยลงมา อาจมีขนาดเท่าลูกองุ่นและโตขึ้นเรื่อยๆ มักมีอาการของโรคภูมิแพ้คู่กัน ส่งผลให้เป็นไซนัสอักเสบ
- ผื่นแพ้ที่ผิวหนังและลมพิษ มักมีอาการคัน เป็นผื่นแดงทั่วร่างกาย หายได้ภายใน 24 ชั่วโมง
- เยื่อบุตาอักเสบ มีอาการคันเคืองตา คันตา บวมรอบดวงตา น้ำตาไหล เบื่อบุตาแดง
- แพ้อาหารและยา ซึ่งอาการแพ้นั้น มีตั้งแต่อาหารทะเล ถั่ว ธัญพืชชนิดต่างๆ และยาบางชนิด แต่ละคนมีความรุนแรงที่ต่างกันไป ถ้ารุนแรงมากอาจส่งผลถึงขั้นเสียชีวิตได้
More
ยุทธการปราบไรฝุ่นตัวร้าย
การปราบไรฝุ่นอย่างจริงจัง อาจทำได้สำเร็จแต่ต้องใช้หลายวิธีประกอบกัน เช่น
- การซักผ้าปูที่นอนและปลอกหมอน ควรซักทุกๆ 2 สัปดาห์ ด้วยผงซักฟอก นำเย็นจัด หรือน้ำที่มีอุณหภูมิ 60 องศาเซลเซียสขึ้นไป วิธีนี้สามารถกำจัดไรฝุ่นและมูลได้เกือบ 100%
- หากเครื่องนอนชิ้นใดไม่สามารถซักได้ ก็ให้นำไปตากแดด หรือเปิดหน้าต่างให้แดดส่องถึงเตียงนอน
- ย้ายของที่ไม่เกี่ยวกับการนอนออกไปจากห้องนอน เพราะห้องนอนไม่ใช่ห้องเก็บของหรือห้องสะสมฝุ่น
- เช็ดถูมุ้งลวด และซักผ้าม่านเป็นประจำ
- เปิดหน้าต่างระบายอากาศให้ถ่ายเท ช่วยลดความอับชื้น
- ไม่นำสัตว์เข้ามานอนด้วย นอกจากไรฝุ่นแล้ว เราอาจได้ของแถมเป็นตัวเห็บตัวหมัดอีกด้วย
- ไม่ควรมีควันธูปหรือควันบุหรี่ในบ้าน
- ทำความสะอาดบ้าน ควรใส่ผ้าปิดจมูก และใช้ผ้าชุบน้ำหมาดเช็ดพื้นที่ต่างๆ ที่มีฝุ่น เพื่อป้องกันฝุ่นฟุ้ง
- หมั่นล้าง Filter เครื่องปรับอากาศทุก 1-2 เดือน
- คลุมที่นอนและหมอนทุกใบด้วยผ้าพลาสติก หรือผ้ากันไรฝุ่น นับเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันสารก่อภูมิแพ้ฟุ้งกระจายเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ
More
มา Checklist กันหน่อยว่า “คุณมีอาการพวกนี้หรือเปล่า?”
- คันจัง ทั้งคอ จมูก ลูกตา พ่วงไอแถมจามถี่ๆ
- มีผื่นคันมาจากไหนไม่รู้ หรือแมลงสัตว์กัดต่อย ผื่นก็เห่อลุกลามใหญ่โต
- อากาศเปลี่ยน นิดเดียวฉันก็ไข้จับ
- มีความสามารถพิเศษ เป็นเรดาร์วัดฝุ่นได้ในตัวเอง แค่อยู่ในที่ๆ ฝุ่นเยอะๆ ก็ไอจามจนเพลีย
- นอนกรน เพราะเยื่อจมูกบวม
- ทานอาหารทะเลเข้าไป ก็หายใจขัด ตาบวม คันไปทั้งตัว
- เจอขนหมา แมวแล้วจมูกทำงานหนัก
- ถูกทุกข้อ หาหมอมาแล้ว แต่ไม่ยอมรับ
- ติ้กถูกแค่ข้อเดียว ก็ยอมรับเถอะว่า “เป็นโรคภูมิแพ้” คุณควรพบแพทย์เพื่อขอคำวินิจฉัยเพิ่มเติม เพื่อรู้ทันอาการแพ้ของคุณ
การรักษาและการดำรงชีวิตให้ห่างไกลโรคภูมิแพ้
อย่าแม้แต่จะคิดว่า ภูมิแพ้เป็นแล้วหายเองได้ ถ้าไม่รักษาแต่เนิ่นๆ เพื่อนสนิทของโรคภูมิแพ้จะแห่กันเคาะประตู ไม่ว่าจะเป็นไซนัส จมูกไม่ได้กลิ่น หืดหอบ หูอักเสบ ป่วยบ่อยจนรบกวนการดำรงชีวิต รุนแรงมากจนเกิดภาวะแทรกซ้อน และค่าใช้จ่ายที่ไม่อาจควบคุมได้ แล้วเราจะอยู่และรักษาโรคนี้อย่างไรกันดี?
- รู้ว่าแพ้อะไรก็หลีกเลี่ยง เช่น ไม่ทานอาหารทะเล หรือใส่ผ้าปิดปาก
- ดูแลรักษาความสะอาดของบ้าน โดยเฉพาะห้องนอน
- รักษาด้วยยา ขึ้นอยู่กับอาการ ควรขอคำปรึกษาจากคุณหมอ
- ฉีดวัคซีนภูมิแพ้
ถึงแม้โรคภูมิแพ้จะไม่อาจหายขาดได้ หากเราดูแลสุขภาพ รักษาความสะอาด แต่ก็ทำให้อาการแพ้นั้นลดลง หรืออาจป้องกันภาวะแทรกซ้อนจนเกิดโรคต่างๆ ได้
More
ไทย
